Người mình hay nói "đẹp lạ thường". Nói nghe quen chứ xét ra có vẻ nghịch lý.
Đã "lạ" thì làm sao mà "thường" được, hoặc, ngược lại đã "thường" thì có gì "lạ". Đấy có lẽ nói cho gọn chứ thật ra phải nói "đẹp và lạ khác thường" đúng hơn.
Hôm nay chúng tôi muốn nói đến cây lan Nữ-Hài mà ta vẫn thấy nhưng lại có kết cấu lạ thường. Đó là cây lan Paph. spicerianum mà tôi đã mua tại cuộc triển lãm quốc tế San Diego ngày thứ Sáu 2-10-2009. Nói là quốc tế nhưng chỉ có gần chục gian hàng đã quá quen thuộc với giới chơi lan vùng Nam Cali. Và cả hội chợ triển lãm chỉ có vỏn vẹn hai cây nữ hài loại trên.
Chúng tôi tới khu triển lãm lúc 10 giờ là giờ mở cửa thường lệ của các cuộc triển lãm nhưng bà tiếp tân cho biết 1 giờ chiều mới chính thức cho vào. Tôi tả oán là ở xa đến và không biết rõ giờ khai mạc nên còn quá sớm! Làm gì cho hết ba giờ chờ đợi! Vì cuộc triển lãm hoa lan được tổ chức tại Vườn Bách-Thảo San Diego nên bà Mỹ tiếp tân đề nghị tôi rong chơi hết vườn bách thảo rồi trở lại bà ấy cho một ngoại lệ. Cũng nhờ vậy tôi biết cách nhà tôi về phiá San Diego khoảng 70 miles có một vườn bách thảo đầy đủ hoa thơm cỏ lạ khắp năm châu. Ai muốn nghiên cứu về cây cối, thực vật, ở đây có thể cung ứng.
Tôi trở lại khu triển lãm sớm hơn xem bà Mỹ đã hứa cái gì. "Vì ông ở xa đến nên tôi cho ông một ngoại lệ là ông có thể vào ngay bây giờ, trước giờ khai mạc chính thức một giờ rưỡi". Tôi vào cùng lúc với những người đem hoa lan đến trưng bày. Họ vừa xếp lan lên kệ vừa nói chuyện về các loại lan quý hiếm mà họ có. Tôi thật sửng sốt khi ông bà bán hàng bày hai cây Paph. spicerianum lên kệ. Mới nhìn, nó có hình dáng một bà Sơ đội lúp trắng hình cái phễu nhìn lại phía sau. Nếu để chung với các loại nữ-hài khác người ta có cảm tưởng như con Thiên-Nga lạc giữa đàn vịt. Ai thấy cây lan lạ cũng trầm trồ. Thiên hạ muốn mua thêm mà không còn!
Theo những người bán lan, đây là loại lan nữ-hài khám phá ra từ 1878 và đã được phần thưởng HCC của Hội Hoa Lan Mỹ-Quốc AOS. Hoa mang tên spicerianum vì được trồng tại vườn của bà Spicer vùng Twickenham. Năm 1906, Bà Spicer đã trưng bày hoa này trước hội đồng RHS (Royal Horticultural Society) và được huy chương bạc (Silver Banksian Medal). Nguyên giống hoa này xuất xứ từ Ấn-Độ và Bhutan, giữa lục địa Á-Châu. Cây ở độ cao từ 300 đến 1300 mét. Ngoài hoang dại, hoa nở rộ vào tháng 5 và 6. Lan này mọc nhiều vùng núi đá vôi (limestone) bên bờ suối.
Có khoảng 100 giống lan hài Paphiopedilum
Hình dáng: Lan nguyên giống spicerianum sẽ lôi cuốn người xem ngay cái nhìn đầu tiên vì có những khác biệt như sau:
- Cánh hoa trên (dorsal petal) có hình phễu, cao và uốn cong ra mé sau, màu trắng, rộng hơn hai cánh bên, to đến 6 cm. Mới nhìn tưởng hai cái hoa chập lại với nhau và quay về hai phía. Chỗ giáp với cuống hoa thì ửng màu vàng xanh. Có một đường dọc từ trên xuống màu tím đậm nối từ vành hoa vào cuống hoa.
- Hai cánh hoa ngang có màu vàng olive, rộng hơn 1 cm, dài 4 cm, cũng có rọc tím đậm chạy ở giữa từ trong ra ngoài.
- Bầu hoa đưa ra gần như nằm ngang có màu đậm hơn hai cánh hoa ngang, mé trong có màu ửng hồng.
- Nhụy hoa màu tím đậm có chấm vàng.
- Dưới bầu hoa có cánh hoa màu vàng chanh, nhỏ hơn cánh hoa trên.
- Lá có bề ngang từ 3 đến 6 cm, chiều dài 15 đến 30 cm; mặt trên láng đen xanh; mặt dưới có chấm đỏ gần gốc lá.
- Tượt hoa (ít khi có 2) dài 8 đến 22 cm
Đặc tính: Lan nữ-hài spicerianum có đặc tính:
- dễ trồng, thích hợp cho mọi người chơi lan từ mới chơi tới người có kinh nghiệm.
- Hoa đẹp, lạ, nên dễ lôi cuốn khán giả, và dễ mang về phần thưởng.
- Hoa lâu tàn, có thể từ 2 tới 3 tháng.
- Hoa nở vào mùa Thu và Đông (Tháng Mười đến tháng Giêng)
- Dễ chăm sóc
- Dễ thích hợp với nhiệt độ vì thang-nhiệt-độ rộng, thay đổi từ 55° tới 85°F (12.7-29.4°C).
- Có thể ra hoa với ánh sáng thấp.
- Cây có thể ra hoa sau 2 năm lấy khỏi lọ cấy giống. Một khi ra hoa thì sẽ cho nhiều chồi. Vì vậy sau một hai năm chậu trở nên chật chội.
Cách trồng: Lan spicerianum thuộc loại dễ trồng.
- Ánh sáng: cây không đòi hỏi nhiều ánh sáng., chỉ cần từ 1500-2000 foot/candle (cùng ánh sáng với lan Hồ-Điệp). Có thể trồng nơi cửa sổ, nơi có che bớt nắng.
- Nhiệt độ: 55-85°F (12.7-29.4°C); nên dễ trồng với những vùng có nhiệt độ chênh lệch nhiều.
- Nước: Cây thuộc loại địa lan nên cần ẩm độ. Vật liệu trồng cần ẩm và không bao giờ để khô hoàn toàn. Nên tưới vào buổi sớm để chiều khô trước khi đêm xuống, tránh nước đọng nơi kẽ lá làm úng nước. Nước tưới có độ pH từ 7 đến 7.5 là lý tưởng.
- Tưới: Tháng 11, 12, 1, 2: tưới ít. Tháng 3 và 10: tưới vừa. Tháng 4, 5, 6, 7, 8, 9: tưới đậm
- Ẩm độ: cây cần ẩm độ từ 50 tới 80 %. Có thể để cây trên khay nước có chêm đá tránh cho cây khỏi ướt sũng. Cây cũng cần nơi thoáng gió để tránh nước đọng.
- Phân bón: nên dùng phân có chỉ số 20-20-20 với tỷ lệ ¼ dung lượng hướng dẫn. Nên tưới dội mỗi tháng một lần để tránh những chất tồn đọng không tốt cho cây.
- Thay chậu: nói chung nên thay chất trồng mỗi năm một lần. Tốt nhất nên dùng chậu nhựa nhỏ nhưng sâu. Đừng để cây mọc quá chật.
- Chất trồng: dùng chất trồng với thành phần như sau:
50 % vỏ cây (trung bình)
25 % coarse perlite
25 % phagnum moss.
Nên thêm đá lót dưới đáy chậu cho thích hợp với loại lan mọc trên đá vôi và cho dễ thoát nước. Khi ra hoa nên có cây chống đỡ.
Xin giới thiệu với các bạn một cây lan nữ-hài dễ trồng, hoa lạ, đẹp, bền, và dễ lôi cuốn; nhất là đối với ai mới trông thấy cây spicerianum này lần đầu dù rằng đã chơi lan từ lâu. Chúc các bạn thành công.
Phụ Chú:
Chúng tôi không thấy cây Paph. spicerianum này trong các loại nữ-hài Việt-Nam. Xin các bạn tại quê nhà kiểm chứng và cho biết.
Rút kinh nghiệm khi đi xem triển lãm hoa lan nên đi sớm để có thể lựa được những cây hiếm quý. Có thì giờ nên hỏi thăm người trồng những thông tin cần thiết về cây mình muốm mua.
Giá cả: Giá thị trường từ 20 đến 90 đô-la/cây. Cây gieo từ hạt, ở độ ra hoa, giá khoảng 25 đô-la. Giá trên internet khoảng 15 đô-la + cộng cước phí.
Đã "lạ" thì làm sao mà "thường" được, hoặc, ngược lại đã "thường" thì có gì "lạ". Đấy có lẽ nói cho gọn chứ thật ra phải nói "đẹp và lạ khác thường" đúng hơn.
 Hình 1: Hoa Nữ-hài spicerianum (nhìn thẳng) |
Chúng tôi tới khu triển lãm lúc 10 giờ là giờ mở cửa thường lệ của các cuộc triển lãm nhưng bà tiếp tân cho biết 1 giờ chiều mới chính thức cho vào. Tôi tả oán là ở xa đến và không biết rõ giờ khai mạc nên còn quá sớm! Làm gì cho hết ba giờ chờ đợi! Vì cuộc triển lãm hoa lan được tổ chức tại Vườn Bách-Thảo San Diego nên bà Mỹ tiếp tân đề nghị tôi rong chơi hết vườn bách thảo rồi trở lại bà ấy cho một ngoại lệ. Cũng nhờ vậy tôi biết cách nhà tôi về phiá San Diego khoảng 70 miles có một vườn bách thảo đầy đủ hoa thơm cỏ lạ khắp năm châu. Ai muốn nghiên cứu về cây cối, thực vật, ở đây có thể cung ứng.
 Hình 2: nhìn ngang |
 Hình 3: nhìn từ trên xuống |
Có khoảng 100 giống lan hài Paphiopedilum
 Hình 4: cây hoạt cảnh trong vườn Bách-Thảo San Diego |
- Cánh hoa trên (dorsal petal) có hình phễu, cao và uốn cong ra mé sau, màu trắng, rộng hơn hai cánh bên, to đến 6 cm. Mới nhìn tưởng hai cái hoa chập lại với nhau và quay về hai phía. Chỗ giáp với cuống hoa thì ửng màu vàng xanh. Có một đường dọc từ trên xuống màu tím đậm nối từ vành hoa vào cuống hoa.
- Hai cánh hoa ngang có màu vàng olive, rộng hơn 1 cm, dài 4 cm, cũng có rọc tím đậm chạy ở giữa từ trong ra ngoài.
- Bầu hoa đưa ra gần như nằm ngang có màu đậm hơn hai cánh hoa ngang, mé trong có màu ửng hồng.
- Nhụy hoa màu tím đậm có chấm vàng.
- Dưới bầu hoa có cánh hoa màu vàng chanh, nhỏ hơn cánh hoa trên.
- Lá có bề ngang từ 3 đến 6 cm, chiều dài 15 đến 30 cm; mặt trên láng đen xanh; mặt dưới có chấm đỏ gần gốc lá.
- Tượt hoa (ít khi có 2) dài 8 đến 22 cm
 Hình 5: cây hoạt cảnh trong vườn Bách-Thảo San Diego |
- dễ trồng, thích hợp cho mọi người chơi lan từ mới chơi tới người có kinh nghiệm.
- Hoa đẹp, lạ, nên dễ lôi cuốn khán giả, và dễ mang về phần thưởng.
- Hoa lâu tàn, có thể từ 2 tới 3 tháng.
- Hoa nở vào mùa Thu và Đông (Tháng Mười đến tháng Giêng)
- Dễ chăm sóc
- Dễ thích hợp với nhiệt độ vì thang-nhiệt-độ rộng, thay đổi từ 55° tới 85°F (12.7-29.4°C).
- Có thể ra hoa với ánh sáng thấp.
- Cây có thể ra hoa sau 2 năm lấy khỏi lọ cấy giống. Một khi ra hoa thì sẽ cho nhiều chồi. Vì vậy sau một hai năm chậu trở nên chật chội.
Cách trồng: Lan spicerianum thuộc loại dễ trồng.
- Ánh sáng: cây không đòi hỏi nhiều ánh sáng., chỉ cần từ 1500-2000 foot/candle (cùng ánh sáng với lan Hồ-Điệp). Có thể trồng nơi cửa sổ, nơi có che bớt nắng.
 Hình 6: Hoa Lan được phần thưởng Nhất tại triển-lãm San Diego ngày 2-10-09 |
- Nước: Cây thuộc loại địa lan nên cần ẩm độ. Vật liệu trồng cần ẩm và không bao giờ để khô hoàn toàn. Nên tưới vào buổi sớm để chiều khô trước khi đêm xuống, tránh nước đọng nơi kẽ lá làm úng nước. Nước tưới có độ pH từ 7 đến 7.5 là lý tưởng.
- Tưới: Tháng 11, 12, 1, 2: tưới ít. Tháng 3 và 10: tưới vừa. Tháng 4, 5, 6, 7, 8, 9: tưới đậm
- Ẩm độ: cây cần ẩm độ từ 50 tới 80 %. Có thể để cây trên khay nước có chêm đá tránh cho cây khỏi ướt sũng. Cây cũng cần nơi thoáng gió để tránh nước đọng.
- Phân bón: nên dùng phân có chỉ số 20-20-20 với tỷ lệ ¼ dung lượng hướng dẫn. Nên tưới dội mỗi tháng một lần để tránh những chất tồn đọng không tốt cho cây.
- Thay chậu: nói chung nên thay chất trồng mỗi năm một lần. Tốt nhất nên dùng chậu nhựa nhỏ nhưng sâu. Đừng để cây mọc quá chật.
- Chất trồng: dùng chất trồng với thành phần như sau:
50 % vỏ cây (trung bình)
25 % coarse perlite
25 % phagnum moss.
Nên thêm đá lót dưới đáy chậu cho thích hợp với loại lan mọc trên đá vôi và cho dễ thoát nước. Khi ra hoa nên có cây chống đỡ.
Xin giới thiệu với các bạn một cây lan nữ-hài dễ trồng, hoa lạ, đẹp, bền, và dễ lôi cuốn; nhất là đối với ai mới trông thấy cây spicerianum này lần đầu dù rằng đã chơi lan từ lâu. Chúc các bạn thành công.
 Hình 7: Một hoa lạ tại vườn Bách-Thảo San Diego (cánh hoa trên 40 cm) |
Chúng tôi không thấy cây Paph. spicerianum này trong các loại nữ-hài Việt-Nam. Xin các bạn tại quê nhà kiểm chứng và cho biết.
Rút kinh nghiệm khi đi xem triển lãm hoa lan nên đi sớm để có thể lựa được những cây hiếm quý. Có thì giờ nên hỏi thăm người trồng những thông tin cần thiết về cây mình muốm mua.
Giá cả: Giá thị trường từ 20 đến 90 đô-la/cây. Cây gieo từ hạt, ở độ ra hoa, giá khoảng 25 đô-la. Giá trên internet khoảng 15 đô-la + cộng cước phí.
10-2009
Trần Đức Tạo
Comments
0 comments to "Một Đóa Lan Lạ Thường: Paph. Spicerianum"
Đăng nhận xét