Lan Tổ Yến Acriopsis. Wright

Trong mục Hoa Lan và Bạn Đọc anh Nguyễn Hoàng Truờng Sơn có hỏi tên và cách trồng một cây lan với tấm ảnh chỉ còn trơ có củ với mấy dò hoa mới đâm chồi.

Căn cứ vào tấm ảnh này, chúng tôi thấy không phải là cây Eulophia graminea vì củ, hoa lá khác hẳn, mà là cây lan Acriopsis, trong cuốn Phong Lan Việt Nam của tiến sĩ Trần Hợp và cuốn Cây cỏ Việt Nam của tiến sĩ Phạm Hoàng Hộ gọi là lan Tổ yến.

Chữ Acriopsis bắt nguồn từ tiếng La Tinh Akris có nghĩa là con cào cào, châu chấu và chữ opsis nghĩa là giống như.

Việt Nam có 3 giống: Acriopsis indica, Acriopsis javanica và Acriopsis lilifolia, trong 6 giống mọc trên thế giới. Vì không trông thấy hoa của anh Sơn nên chúng tôi không dám quyết đoán, nhưng có thể là Acriopsis indica vì cây Acriopsis lilifolia mầu hoa đậm hơn và ra hoa khi còn lá.

Đầu tháng 3 năm 2009, khi lên thăm vườn lan vườn lan của ông Dương trên đường Điện Biên Phủ, Sapa thấy cây lan mà chủ nhân gọi là lan Tổ yến đương ra nụ trong khi còn nguyên lá có lẽ đó là cây lan Acriopsis lilifolia. Phải nhìn thật kỹ mới thấy nụ hoa ở phía trên chiếc chậu.

Khi giáo sư Phan Kế Lộc dẫn tới thăm vườn lan của giáo sư Nguyễn tiến Hiệp, chúng tôi thấy 2 khóm lan này, một đương ra nụ và một đã ra hoa. Cây lan Acriopsis indica có những củ tròn hình quả trứng to 3-4 cm mọc sát với nhau, có 2-3 lá mỏng dài chừng 20 cm, ngang chừng 1.5-2 cm. Thuờng thường khi ra hoa, lá đã rụng hết. Dò hoa dài chừng 25-30 cm, chia làm nhiều chùm nhỏ có khoảng 30 hoa. Hoa lớn khoảng 1.5-2 cm cánh hoa nầu vàng xanh có một vài chấm tím sẫm, nở vào mùa xuân.

Vào đầu tháng 4, khi tới thăm vườn lan của anh Lê trọng Châu tại Đà Lạt, dò hoa Acriopsia indica cũng mọc từ củ không còn lá.

Trái lại tại vườn lan của anh "Sang còi" cũng tại Đà Lạt, chúng tôi lại thấy cây lan Acriopsis lilifolia đang nở hoa. Mầu hoa cây này đẹp hơn và vẫn còn lá khi ra hoa khác hẳn với cây Acriopsis indica.

Acriopsis llilifolia

Còn về cây Eulophia graminea tuy có mọc tai Việt Nam nhưng dò hoa mọc thẳng đứng và hình dáng cũng như mầu sắc của hoa khác với cây Acriopsis.

Eulophia graminea Hình: http://www.orchidfoto.com	Acriopsis indica Hình: ADC imaging system

CÁCH TRỒNG

NHIỆT ĐỘ
Nhiệt độ càng ấm càng tốt, nếu lạnh dưới 50°F hay 10°C lâu dài cây không sống nổi.

VẬT LIỆU TRỒNG
Loài lan này ưa thoáng rễ cho nên rất thích hợp với cách trồng trên cành cây hoặc trên miếng dương xỉ. Trồng trong chậu nên chọn những vật liệu không giữ quá nhiều nước, nếu đọng nuớc rễ sẽ bị thối và cây sẽ chết.

ÁNH SÁNG
Lan ưa ở chỗ nắng, nhưng đừng để cháy lá.

BÓN PHÂN VÀ TƯỚI NƯỚC
Bón phân 15-15-15 thật loãng ¼ thìa cà phê gạt cho 4 lít nước và chỉ bón khi nào cây mọc mạnh. Mùa thu và đông bớt tưới và ngưng hẳn việc bón phân.

Placentia 22-1-2010

BÙI XUÂN ĐÁNG