Grammatophyllum Blume

Grammatophyllum là một loài lan do Carl Blume tường trình vào năm 1825. Loài lan này mọc tại Đông Nam Á Châu và các quần đảo như Phi Luật Tân, Nam Dương cho tới Tân Tây lan.

Gram. multiflorum Pbase.com

Trong sách Cây Cỏ Việt Nam của giáo sư Phạm Hoàng Hộ và Phong lan của Trần Hợp đều nói tới cây Grammaphyllum speciosum có tên Việt là Thanh Tuyền, (không biết do ai đặt ra) và ghi cây này mọc tại Nam Bộ, nhưng không rõ địa danh. Gần đây nhiều người trong nước lại gọi Grammatophyllum là lan Hoàng Hậu và cũng có nhiều người đã gọi lan Cattleya với tên như vậy.

Theo tiếng La tinh Grammatophyllum (viết tắt là Gram) gramma có nghĩa là chữ và phyllum là lá, ngụ ý nói đến những vệt đậm trên hoa? Nhưng cũng có nguồn nói rằng Gramma là cỏ và phyllum là lá. Lan thường mọc trên các cành cây hay trong hốc cây hoặc giữa các nhánh trên thân cây mọc ở các vùng rừng rậm ẩm ướt. Loài lan này gồm 11 giống (có nguồn nói là 30 giống) chia ra làm hai nhóm, nhóm có củ như củ Cymbidium và nhóm có thân như thân cây mía.

Nhóm có củ:
• Gram. elegans (Rchb. f.) củ cao 15-20 cm, có 3-4 lá. Dò hoa mọc từ gốc, mang theo 30-50 hoa mầu nâu nhạt hay sậm, to chừng 7 cm, nở vào mùa Xuân.
• Gram. multiflorum (Lindl.) 1838, đặc hữu của Phi Luật Tân, củ cao 15 cm có 4 lá với cành hoa dài gần tới 1.50 m có cả trăm hoa. Hoa to 5 cm, chừng 8-9 tháng mới tàn.
• Gram. scriptum (Lindl) Blume 1849, củ có 5-8 lá dài tới cả thước. Dò hoa mọc từ đáy củ có thể có tới gần 100 hoa to chừng 4-5 cm có những sọc hay vằn loang lổ mầu nâu.

Gram. elegans www.speciesorchids.com	Gram. Scriptum www.anggrek.org
• Gram. scriptum var. citrinum thân lá như giống Gram. scriptum nhưng hoa toàn một mầu xanh lá cây nhạt. Nhóm thứ hai, có thân như cây mía cao lớn như: Gram. speciosum, Gram. papuanum và Gram. wallisii có nhiều chuyên gia coi 2 cây kể trên như là một biệt dạng của Gram. speciosum. • Gram. speciosum (Blume) 1825, có tên là lan hổ (Tiger Orchid) hay lan mía (Sugar cane Orchid) thân cao trên 2 thước, lá như lá mía mọc từng cụm to lớn có khi nặng tới 2 tấn. Dò hoa mọc từ ngọn dài tới trên 1 m, hoa to từ 15-20 cm mầu xanh vàng có đốm nâu đỏ. Cây phải cao trên 1 th và có nhiều thân già mới có thể ra hoa, nhưng 2-3 năm mới ra hoa một lần.	Gram. scriptum var citrinum "Hihimanu" Japan.ne
Gram. speciosum fr.rian.ru	Gram. Scriptum www.anggrek.org
• Gram. papuanum (J. J. Sm) thân cây nhỏ hơn, dò hoa ngắn hơn và có khoảng 50 hoa mầu sắc vàng nhạt và có những đốm nhỏ hơn. • Gram.wallisii (Rchb. f.) hoa mầu kem hồng với đốm nâu đậm, cuống hoa mầu đỏ nhạt.
Gram. papuanum www.anbg.gov.au/photo	Gram. wallisii www.Orchidspecies.com

Những giống Grammatophyllum khác được ghi nhận như sau:

• Grammatophyllum kinabaluense (N. Borneo).
• Grammatophyllum martae (Philippines)
• Grammatophyllum measuresianum (Philippines).
• Grammatophyllum rumphianum (Borneo, Maluku).
• Grammatophyllum schmidtianum (Marianas).
• Grammatophyllum stapeliiflorum (Malaysia to New Guinea).

Grammatophyllum có thể chịu nóng tới trên 100°F (38°C) và mùa đông lạnh tới 50°F (10°C) Lan có thể trồng ở ngoài nắng, nhưng tốt hơn là phải có lưới che, nhất là những giống có củ như Gram. scriptum var citrinum cần ít nắng hơn.

Tưới nước cho lan là một vấn đề phải thận trọng. Lan cần tưới nhiều nước vào mùa hè, không được để quá khô và tưới rất thưa và ít vào mùa đông. Khi cây đang mọc bón mỗi tuần một lần với 30-10-10 và đổi sang 10-30-20 khi cây đã hết tăng trưởng mỗi tháng một lần hay bón với phân 20-20-20 quanh năm với liều lượng ¼ thìa cà phê cho 4 lít nước. Ngưng bón vào mùa đông.

Nên nhớ rễ lan Grammatophyllum rất nhậy cảm với muối đọng trong chậu cho nên cần phải tưới thật đẫm mổi tháng 1 lần. Nếu dùng phân hữu cơ như nước cá, nước phân bò v.v... pha loãng có thể tránh được điều đó.

Lan không ưa bị thay chậu ngoại trừ trường hợp vật liệu đã quá mục nát, cho nên hãy trồng với vỏ thông hay than củi, vỏ cây dương xỉ cỡ lớn, đá xanh hay đá núi lửa.

Để lan vào chỗ thoáng đãng, có không khí chuyển động và ẩm độ cao.

1/2009

Hoàng Phù Hưng