Dendrobium (Den-DROH-bium) Đăng Lan

Tạm dịch là Đăng lan vì chữ Hoàng thảo chúng ta thường dùng không được chuẩn đích, chẳng lẽ các cây hoa màu trắng, đỏ, tím, hồng đều gọi là Hoàng thảo hay sao?

Loại lan này mọc khắp Á châu và sang đến Úc châu tổng cộng trên 1000 giống. Việt Nam có chừng trên 100 giống. Người ta chia Đăng lan ra làm nhiều nhóm:

1. Lá xanh quanh năm (evergreen) như Den. antennatum, Den. phalaenopsis. v.v... Loại này chùm hoa thường mọc ở gần ngọn.

2. Lá rụng vào muà đông (decidious) như Den. anosmum, Den wardianum v.v... Những cây này, hoa thường mọc ở các đốt trên thân cây.

3. Nhóm Callista với chùm hoa rũ xuống (pendulous) như Den. chrysotoxum, Den. farmeri, Den. thyrsiflorum. v.v...

4. Nhóm Latoura với chùm hoa thẳng đứng (erect) như Den. atroviolaceum, Den spectabile v.v... Những cây trong nhóm này phần đông hoa mầu vàng xanh.

5. Nhóm Formosae đặc điểm thân và lá cây có lông đen như Den. draconis, Den. formosum v.v... phần đông có hoa mầu trắng. Nói chung tất cả các cây Dendrobium đều cần một thời gian nghỉ (dormant rest) thường vào 2 tháng muà đông, nhưng cũng có những giống mọc quanh năm như giống Den phalaenopsis (Bigibum) Den. williamsonii, v.v...

Lưu ý Ngoại trừ khi thân cây đã chết khô, đừng bao giờ cằt bỏ những cây già dù rằng không còn lá nữa. Thông thường hoa mọc ra tại các đốt của những cây mọc từ năm trước.

CÁCH TRỒNG

NHIỆT ĐỘ

Đăng lan khi đang mọc, nhiệt độ ban ngày cần phải từ 80 đến 100^oF. Càng nóng càng tốt nhưng ẩm độ phải cao tối thiểu là 50%. Ban đêm, nhiệt độ hạ xuống khoảng 60^oF. Phần đông lan Dendrobium không chịu dược lạnh dưới 50^oF ngoại trừ giống Nobile và một số lan Úc châu có thể chịu lạnh tới 35-40^oF. Nếu bị lạnh và lại sũng nước cây sẽ bị thối rễ.

ÁNH SÁNG

Lan cần nhiều ánh sáng giống như Cattleya. Nếu trồng trong nhà cần để ở cửa sổ phía Nam hoặc dùng đèn loại đặc biệt High Intensity Discharge (HID). Đèn ống thường không đủ ánh sáng.

TƯỚI NƯỚC

Khi lan đang mọc cần tưới nhiều nước, lúc đã ngưng tăng trưởng bớt nước đi để cho hơi khô giữa hai lần tưới. Những giống như: D. anosmum, D. finlaysonianum, D. nobile, D. chrysanthum, D. wardianum v.v... vào thời gian ngưng nghỉ chỉ nên tưới chút đỉnh cho cây khỏi bị khô. Những loại có lá xanh và mọc quanh năm chỉ cần tuớí bớt nước.

ĐỘ ẨM

Khi lan đang mọc cần ẩm độ từ 50-80%

BÓN PHÂN

Lan đang mọc cần bón phân mỗi lần tưới nước. Nên bón phân có chỉ số Nitrogen cao như 30- 10- 10 hay 20-20-20 cho tiện hơn. Khi cây đã hết tăng trưởng bớt phân đi và ngưng bón vào mùa đông. Bón quá nhiều phân lại thêm có chất Nitrogene cao, cây sẽ mọc những cây con (Keiki) ở trên các đốt.

THAY CHẬU

Đăng lan ưa trồng trong chậu nhỏ và không ưa đụng dến rễ vì vậy nên chọn thứ nào lâu mục, Tồt nhất là 2-3 phần đá và 8 phần vỏ cây loại vừa.

MỘT VÀI CÂY LAN MỌC TẠI VIỆT NAM

Den. aduncum	Hồng Câu mầu hồng	Den. aggregatum	Kim điệp vẩy cá, thơm
Den. amabile	Thủy tiên hường	Den. aphyllum	Hạc vĩ hồng nhạt, thơm
Den. anosmum	Dã hạc, mầu tím hay trắng rất thơm	Den. bellatulum	Hỏa hoàng,thơm
Den. chrysanthum	Hoa vàng, thơm	Den. crumenatum	Bạch câu, hơi thơm
Den. chrysotoxum	Kim điêp, mầu vàng, thơm	Den. crystallinum	Ngọc thạch
Den. devonianum	Tam bảo sắc	Den. draconis	Nhất điểm hồng
Den. fimbriatum	Long nhãn mầu vàng nghệ, thơm	Den harveyanum	Hoàng thảo tua
Den.heretocarpum	Nhất điểm hòang, thơm	Den. leonis	Tai hổ, thơm
Den. loddigesii	Nghệ tâm Mầu hồmg đậm	Den. nobile	Mầu tím hay hồng, thơm
Den. palpebrrae	Hoa trắng, hoi thơm	Den. parishii	Hoa tím hồng. thơm
Den primulinum	Long tu mầu hồng nhạt,thơm	Den. secundum	Báo hỷ mầu hồng tím
Den. thyrsiflorum	Thủy tiên mầu vàng	Den. unicum	Mầu đỏ cá vàng
Den wardianum	Tứ bảo sắc

Đa số lan Dendrobium đều nở hoa vào mùa Xuân hay đầu mùa Hạ, nhưng những cây lai giống nở đủ 4 mùa.

Placentia 9-2003

BÙI XUÂN ĐÁNG